Ciekawostka 1

"Za udostępnienie poniższego artykułu dziękuję Panu Profesorowi Tadeuszowi Kaleta z Katedry Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt Wydziału Nauk o Zwierzętach Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie"

PSY POZA KONTROLĄ  W UJĘCIU GLOBALNYM. 

W świecie ssaków pies może uchodzić za prawdziwego rekordzistę. Jest on niewątpliwie najbardziej zróżnicowanym morfologicznie przedstawicielem tej grupy. Spośród wszystkich zwierząt domowych najwcześniej pojawił się też w gospodarstwie człowieka. Pod względem liczebności pies zdecydowanie przeważa nad innymi przedstawicielami mięsożernych. Obecnie światową populację psów szacuje się bowiem na pół miliarda osobników. Jak wspomniano, gatunek pies domowy nie jest jednolity. Ma on wiele form różniących się morfologią i zachowaniem się, ale też i sposobem życia. Pies bowiem jest jednym ze zwierząt domowych, które w różnych częściach świata w pełnej liczbie wymknęły się spod kontroli człowieka i żyją mniej lub bardziej samodzielnie. Zarówno w skali światowej, jak i w poszczególnych krajach populacja psa to w istocie kilka różnych subpopulacji, które w literaturze naukowej rozmaicie są klasyfikowane i określane. Wyłączając osobniki, któe mają właścicieli i są kontrolowane, pozostałe mogą być źródłem nieporozumień.

Do swobodnie poruszających się lub wałęsających się należą bowiem zarówno psy, które mają właścicieli (a więc nie są bezdomne), jak i faktycznie porzucone przez człowieka. Dlatego najbardziej ogólnym określeniem dla tej grupy w języku polskim wydaje się "psy poza kontrolą".

Klasyfikacja psów domowych pod względem relacji z człowiekiem:

1) Psy, których aktywność jest kontrolowana przez człowieka; 

2) Psy miejskie poza kontrolą - mające mniejszy lub większy stopień swobody, ale nieunikające ludzi. Na terenach miast odżywiają się głównie różnego typu resztkami pozostawionymi przez człowieka. Pewien procent osobników stanowią psy posiadające właścicieli, ale wałęsające się bez dozoru;

3) Psy zagrodowe - psy wiejskie, które poruszają się swobodnie, nie przekraczają jednak granicy określonego gospodarstwa;

4) Psy wiejskie poza kontrolą - zalicza się tu zarówno osobniki wypuszczane z gospodarstw wiejskich, jak i psy pasterskie posiadające zbyt duży margines swobody;

5) Psy zdziczałe - całkowicie niezależne od człowieka pod względem pokarmowym i dystansujące się od ludzi;

6) Psy dzikie, które stanowią w zasadzie odrębną jednostkę taksonomiczną. W tym przypadku proces dziczenia i selekcja naturalna prowadzą do powstania nowej formy. Takim psem jest na przykład AUSTRALIJSKI PIES DINGO (canis familiaris digo), który podobnie jak dzikie psowate poluje na torbacze, gryzonie i inne zwierzęta.

Różne czynniki, w tym również kulturowe i religijne, determinują stosunek ludzi do psów i określają stopień tolerancji względem tych zwierząt. W wielu miejscach na świecie populacje psów wolno żyjących istnieją od niepamiętnych czasów. Na przykład na Bliskim Wschodzie i w Indiach są to tak zwane psy pariasy, które "oczyszczają" osiedla ludzkie z wszelkiego rodzaju odpadków. Zwierzęta te zaadoptowały się do pokarmu bogatego w węglowodany i tym samym stały się raczej wszystkożerne niż mięsożerne. Pomiędzy kulturą hinduistyczną i buddyjską z jednej strony, a muzułmańską z drugiej strony, istnieje znacząca różnica odnośnie stosunku do tych zwierząt. 

W Indiach psy pariasy mogą przebywać na ulicach, są uznawanym przez wszystkich elementem ekosystemu miasta. Podobnie rzecz się ma w Azji Południowo-Wschodniej, gdzie dominuje buddyzm. Psy otrzymują tam wsparcie w postaci pokarmu i schronienia, a próby ich odłowienia przez odpowiednie służby spotykają się często z protestami. Zdecydowanie mniej przyjazny stosunek do psów istnieje w islamie, zwłaszcza w jego szyickiej wersji. Zwierzęta te uznaje się za nieczyste. Nie najlepsze relacje dobrze ilustruje powiedzenie tureckie, że - "anioł nie wstąpi do domu, który jest schronieniem dla psa". Interesujące, że taki stosunek do psów w kulturze islamu nie znajduje żadnego odzwierciedlenia w świętej księdze muzułmanów, Koranie. 

PSY POZA KONTROLĄ I CHOROBY ODZWIERZĘCE.

Psy, które choćby tylko na pewien czas usamodzielniają się, mogą stanowić duży problem zarówno dla ludzi, jak i innych zwierząt domowych i dzikich. Jeśli chodzi o człowieka, zagrożenie mogą nieść ze sobą różnego rodzaju kontakty ze zwierzętami (zwykły kontakt fizyczny, agresja psa itd.) i ich skutki chorobowe. Odrębnym problemem jest zanieczyszczenie środowiska człowieka psimi odchodami.

Psy żyjące poza kontrolą mogą z różnych względów wykazywać skłonność do agresji względem człowieka. Najczęściej dzieje się tak wówczas, gdy czują się w jakiś sposób zagrożone. Badania wykazały, że psy - samce wykazują lepszą przeżywalność niż suki. Konsekwencją tego jest fakt, że w grupie psów jest zwykle więcej młodych samców niż suk. Młode samce natomiast charakteryzują się silną agresywnością. Dlatego też w losowo spotkanej grupie psów poza kontrolą ryzyko napotkania osobnika agresywnego jest całkiem spore.

Konsekwencją agresji, ale także innych, mniej dramatycznych relacji między psami a ludźmi są choroby. Szacuje się, że psy są źródłem ponad 60 zoonoz, z czego wiele jest wynikiem kontaktu z psami wolno żyjącymi. Najważniejszą z tych chorób oczywiście jest wścieklizna - 99% śmiertelnych przypadków wścieklizny wśród ludzi ma miejsce w tak zwanych krajach Trzeciego Świata, z czego w Azji 56% i w Afryce 44%. 

Innymi pospolitymi chorobami odzwierzęcymi związanymi z psami poza kontrolą są choroby pasożytnicze, wywoływane przez Echinococcus spp. i Toxocara canis.

Interesująca jest wyraźnie widoczna w krajach islamskich rozbieżność pomiędzy dużym zarażeniem zwierząt i stosunkowo niskim ludzi. Prawdopodobnie różnica ta wynika ze wspomnianego generalnie pełnego niechęci stosunku muzułmanów do psów. Równie duże znaczenie jako pasożyt ma w niektórych regionach świata glista psia. Jej występowanie u szczeniąt w różnych populacjach psów żyjących na swobodzie dochodzi do 80% psów.

PSY POZA KONTROLĄ JAKO DRAPIEŻNIKI.

Pozostawione samym sobie psy zjadają chętnie różnego rodzaju odpadki, ale mogą także polować na różne zwierzęta domowe i dzikie. Oprócz psów wolno żyjących zachowanie takie wykazują także czasem posiadające właścicieli psy pasterskie. Nie zawsze dochodzi tu do zabicia potencjalnej ofiary, ale nawet długotrwałe jej nękanie może być bardzo stresujące. Należy jednak pamiętać, że pies jest nie tylko zwierzęciem domowym, ale także najliczniejszym z żyjących na świecie ssaków drapieżnych. W rozmaitych sytuacjach mogą się ujawnić jego zachowania łowieckie.

Krajem, w którym dobrze opisano drapieżnictwo u psów poza kontrolą, jest Mongolia. W większości występują tam psy, które mają właścicieli, ale mogą poruszać się bez żadnych ograniczeń. Stwierdzono, że psy te atakują i czasem zabijają przede wszystkim trzy gatunki przeżuwaczy zagrożone wyginięciem: gazelę mongolską, argali i suhaka.